زبان و اخلاق ارتباطی در اندیشه مولانا

(مقالۀ مروری) زمینه: «ارتباط» مفهمومی فراتر از ابزارها و سازکارهایی فنّی و زبانی است. بالاترین سطح «ارتباط» از طریق «گفت‌وگو» با «دیالوگ» انجام می­گیرد که در آن مفهوم مشترکی توسّط طرفین گفت‌وگو خلق می‌شود. گفت‌وگو در مثنوی فرایندی است که با به‌کارگرفتن رمز، تمثیل، قصه و طنز، تعریف می‌شود. در این فرایند، زبان هم ابزار ارتباطی و هم ضد ارتباطی به حساب می‌آید. ارتباط از نظر مولانا «مخاطب ‌محور» و «چند معنایی» است که با تأکید بر «اخلاق» و فهم فرازبانی و فرامکانی شکل می‌گیرد. در این تحقیق با انتخاب «تم اندیشهء عرفانی»، مضمون گفت‌وگو در مثنوی با تأکید بر قصّه‌ها، روایت‌ها و مفاهیم زبانی و اخلاقی دنبال شده است. هدف از این مقاله فهم اخلاق و زبان ارتباط و گفت‌وگو در دنیای پر راز و رمز اندیشه مولانا است. نتیجه‌گیری: در اندیشهء ارتباطی مولانا بافت فرهنگی و اجتماعی بر امکان و یا امتناع ارتباط اثر می‌گذارند، بنابراین «گفت‌وگو» به‌صورت پدیده‌ای فراتر از قیود زبانی و صورت­های ساختاری گاه با «زبان آوری» و گاه «در سکوت» شکل می‌گیرد. در واقع گفت‌وگو مقوله‌ای «چند معنایی، عارفانه و اخلاقی» است که حصول به آن مستلزم باور و عمل به «اخلاق گفت‌وگوست».